Project Kerststal
26 December 2020DIY
Ooit, heel lang geleden heeft mijn vader zijn eigen kerststal gebouwd. Met vurenhout, grottenpapier, mos en boompjes. De lucht bevatte LEDjes as sterren en in de grot brandde een klein rood lampje. Ieder jaar werden we als kinderen weer betoverd wanneer dit tafereel bij de kerstboom stond. Echter, de laatste jaren was de magie er een beetje vanaf, want deze 40 jaar oude kerststal had zijn beste tijd wel gehad.
Project Kerststal
Een deel van de boompjes was inmiddels verteerd, het papier was versleten en bevatte scheuren. Ook deed het lichtsnoer aan de voorkant het niet meer en waren veel sterretjes gedoofd. En misschien wel het vervelendst: hij weegt een paar kilogram, dankzij twee ouderwetse lompe 12V-transformators die ergens in de berg verstopt zaten.
Om deze kerststal te eren, bedachten we vorig jaar dat we een nieuwe kerststal voor mijn vader gingen maken, maar wel een soort van replica van wat het was, om de magie te bewaren.
Het idee
Welke elementen vonden we leuk en moesten terugkomen?
- Iets met een berg en een grot, het liefst weer met een plateau waar een schaap kan staan
- De grot moest hoog en diep genoeg zijn om in ieder geval Jozef, Maria, de kribbe en een os kwijt te kunnen
- Het geheel moest groot genoeg zijn om 17 beelden kwijt te kunnen
- Iets met een (rood?) lichtje in de grot
- Lichtjes vooraan rondom, zodat alle beelden goed te zien zijn
- Sterretjes door middel van LEDs in een achterplaat
Als het lukte, zouden we een deel van de oude kerststal hergebruiken, hoewel het betekende dat als we die afbraken, er geen weg meer terug was. Hobby's en deadlines zijn geen goede combinatie, maar toch zijn we er voor gegaan.
Hergebruik
De hardboard onderkant en achterkant van de oude kerststal zorgen voor het meeste gewicht. Die wilden we dus niet hergebruiken. Maar hoe maak je dan een sterrenlucht? We dachten aan (hergebruiken van de) LEDjes in een kurkplaat. Die kun je er makkelijk doorheen prikken en het weeg weinig. Het is alleen niet zo stevig als constructie.
Ook deze kerststal zou 80 x 40 cm worden, dus bij de bouwmarkt hebben we gratis wat resthout (multiplex plaat en vurenhouten balken) mee kunnen krijgen dat op die maat gezaagd werd.
Door de oude kerststal te slopen en voorzichtig de balkenconstructie er uit te halen, konden we veel hergebruiken. De multiplexplaten konden we gemakkelijk tegen de balkenconstructie spijkeren, die met een paar hoekprofielen stevig in elkaar zat danwel gezet werd.
Wel moest de multiplexplaat nog een dagje het gewicht van een krat bier dragen, want die hadden we per ongeluk rechtop gezet bij de achterdeur is door de kou/vocht is hij een beetje kromgetrokken.
Amperage en voltage
Als je zelf LEDjes wilt solderen en aansluiten op een stroombron, moet je wat rekenwerk doen. Anders werkt het niet of maak je de LEDjes meteen kapot. Dus ik heb mijn middelbareschoolnatuurkunde een opfrisbeurt gegeven. Hoe zit het ook alweer met stroom (Ampere) en spanning (Volt) bij LEDs? En moet je LEDs nou parallel of serieel aansluiten? Als ik een 12V transformator heb, heb ik dan nog een weerstand nodig?
Een wit LEDje wil een spanning van ruim 3V en dat geldt voor alle LEDjes in de zelfde parallelschakeling. Ze krijgen dan ongeveer 20 mA stroom. Behalve als er een LED kapot gaat, dan krijgen alle andere LEDs meer stroom. Waardoor er weer sneller LEDs kapot gaan. Totdat alles kapot is. Minder stroom betekent minder fel branden. Op zich fijn voor de levensduur en voor het sterrenhemeleffect. Je kunt maar 4x serieel schakelen, want daarna kom je boven de 12V en dat leek mij niet veilig. Bovendien kan de stroombron wat fluctueren of te sterk zijn, dus er is een weerstand nodig.
De conclusie van dit onderzoekje is dat het veel te veel werk is om te bouwen. En mij kennende wordt het dan niet iets dat weer 40 jaar mee kan. Een goedkoop LEDsnoertje van 15 of 20 lampjes op batterijen voldoet ook. Je stopt er twee penlites in (2 x 1,5V) en vaak hebben ze niet eens een weerstand nodig omdat de batterij zelf ook een soort van weerstand is. De varianten met 3 batterijen hebben wel vaak een extra weerstand.
De aankleding
De sterrenhemel zou hoe dan ook het meeste werk zijn, dus daar moesten we eerst de benodigde materialen voor vinden. Een poster drukken met daarop een nachtelijke lucht kost ruim een tientje, dus dat leek ons wel goed te doen, beter dan de prefab posters van 'Bethlehem' die er te krijgen zijn. Die wilden we dan op kurk plakken, want daar kun je de LEDs makkelijk doorheen prikken. Gelukkig vonden we bij het zoeken naar goede plaatjes ineens een prefab sterrenhemel op canvas inclusief LEDjes op batterijen, verkrijgbaar bij het tuincentrum. Dat kost minder, scheelt heel veel werk, weegt bijna niets en zit redelijk robuust in elkaar. En bovendien waren de afmetingen helemaal goed, namelijk 75 cm breed.
Intussen hadden we bij het tuincentrum ook grotpapier, rotsige bodem, mos en een paar boompjes gevonden. In een kerstwebshop vonden we een kampvuurtje, lantaarn en de benodigde 12V adapter met LED-driver en daaraan 5x 3V stopcontactjes waarvan 2 zelfs voor flikkerend licht zorgen.
En bouwen maar
Ik ben niet zo'n goede klusser. Ik ben namelijk te lui om goed te meten of heb nooit precies het juiste gereedschap. Dit keer kon ik geen risico nemen, dus heb ik wat lijmklemmen, winkelhaak en extra spijkertjes gekocht.
De constructie van vurenhout zit uiteindelijk in elkaar met schroeven en spijkers, behalve de grondplaat, die is vastgelijmd met houtlijm. Dat scheelt weer spijkers door de dunne bodem te slaan. Ook was ik bang dat de balkjes zouden splijten met teveel schroeven en spijkers. (Maar de echte reden is dat het bij de oude kerststal ook zo gedaan was en eigenlijk doe ik maar wat...)
Een extra dwarsbalk met wat latjes geeft alvast aan waar de grot gaat komen.
De sterrenhemel kon nu vastgemaakt worden aan de constructie (van binnenuit, dan zie je geen schroeven zitten), zodat de grot er overheen kan worden gemaakt. Allereerst heb ik de zijkanten strak met grotpapier beplakt. Ohja, dat varkentje is een kruimeldief trouwens.
Daarna werd het tijd voor de rotsen met grot. Eerst wilde ik de grot apart doen en dan het geheel uit losse stukken opbouwen. Behalve dat je nauwkeurig moet gaan lijmen, had ik er weinig vertrouwen in dat er iets uit mijn vingers zou komen waar ik tevreden mee ben. Dus dan maar alles uit één stuk en als het mislukt probeer je het nog een keer.
Het modelleren was eigenlijk kinderlijk eenvoudig. Je neemt een (ruim!) stuk grottenpapier, verkreukelt dat in je handpalmen, vormt het on je het ongeveer wilt en lijmt het daarna op een paar plaatsen vast. Tijdens het vormen heb ik met twee grote elastieken het grotpapier aan de linker- en rechterzijkant vastgemaakt.
Daarna was het een kwestie van afmaken. Boompjes vastplakken en bedekken met gedroogd zeeschuim en mos. Engel ophangen aan een visdraadje.
En de finishing touch door de randjes van de rotsbodem goed om te plakken en er wat van die plakviltjes eronder.
Met alle beeldjes er in vind ik het best een leuk tafereel geworden!
